Wielu przedsiębiorców przy podpisywaniu umów spotkało się z klauzulą zakazującą przelewu wierzytelności. Jest to krótki artykuł o zakazach przydziału i czym są oraz jak się je stosuje w sytuacji utraty płynności finansowej.
Jaki jest zakaz cesji wierzytelności?
Cesja wierzytelności to inne określenie na przelew (przeniesienie) wierzytelności. Zasady nią rządzące opisane są w Kodeksie cywilnym w art. 509 – 518. Definicja z art. 509 § 1 stanowi, iż „Wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania”.
Zakaz cesji nieruchomości przybiera formę zastrzeżenia umownego. To stanowi poważny problem w swobodnym przepływie gotówki z należności w przedsiębiorstwach. Klauzula nieprzenoszalna ma zastosowanie ze względu na podstawową zasadę swobody umów.
Zakaz cesji w naszej praktyce
Dobrze, że przedsiębiorcy mają swobodę w kształtowaniu treści umów. Kiedy ludzie są zaangażowani w proces uzgodnień i negocjacji, powinni osiągnąć konsensus w tej sprawie. W naszej realnej rzeczywistości gospodarczej wygląda to inaczej. Tzn. jedna ze stron, czasem ta, która dominuje, powinna zmusić słabszy podmiot do przyjęcia bezwzględnego zakazu cesji. Oznacza to klauzulę o nieprzenoszeniu na osoby trzecie jakichkolwiek praw, które przysługują z tytułu zawartej umowy, poprzez stosowanie sztywnych wzorów oświadczeń i umów lub innych warunków umowy. Tak więc w takiej sytuacji zasada zrównująca prawa wszystkich stron w procesie kontraktowania staje się fikcją.
Kiedy zakaz przypisywania innym roszczeń jest uzasadniony?
Możliwe jest stosowanie zasady swobody umów, ale istnieją pewne ograniczenia. Artykuł 353 § 1 kodeksu cywilnego stanowi, że „strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek według swego uznania, byleby jego treść i cel nie sprzeciwiały się właściwościom (naturze) stosunku, ustawom ani zasadom współżycia społecznego.”
Jaki jest zatem zamierzony cel umownych zakazów przelewu, który mógłby uzasadniać ich stosowanie? Możliwe, że trudno jest rozliczyć płatności dokonane na towarach, które zostały scedowane i to jest coś, co wymaga dodatkowej pracy. Drugi powód jest taki, że zawsze istnieje możliwość, że ktoś może potrącić cudze należności lub stać się stroną potrącenia.
Stwierdza się, że w przypadku gdy zobowiązania są nadal przeterminowane, istnieją umowne zobowiązania dotyczące niezbywalności praw, które są uzasadnione.
To jest właśnie ciemna strona zakazu cesji
Ale jeśli minął termin płatności, a kontrahent nie wywiązał się z podpisanych zobowiązań, np. nie zapłacił za wykonaną usługę? Czy w sytuacji, którą Pan opisuje, nadal obowiązują nas ograniczenia co do możliwości zbycia wierzytelności? Niestety, przykłady naszego orzecznictwa pokazują, że tak. Wszystkie sądy respektują wszystkie umowy stron, które zakazują cesji jakiejkolwiek wierzytelności, niezależnie od tego, czy jest ona już wymagalna, czy nie.
Pomimo tego, że może się to wydawać niesprawiedliwe, zawsze musimy przestrzegać treści umowy, nawet w sytuacji, gdy nasz kontrahent nie wywiązuje się z niektórych zobowiązań. Jedynym sposobem na udowodnienie, że się mylimy, jest pozwanie kogoś. Jest to proces czasochłonny, kosztowny i niepewny.
Ten zakaz cesji nie pozwala nam korzystać z usług, jakie świadczą nam instytucje finansowe poprzez sprzedaż wierzytelności czy windykację powierniczą, bo to pomaga nam utrzymać płynność finansową.
A co z faktoringiem cichym?
Jeśli tak, to czy jesteśmy pozbawieni możliwości zbycia naszej wierzytelności w sytuacji, gdy zawarliśmy umowę obarczoną klauzulą zakazującą jej cesji na nas? Czasami zdarzają się długie terminy płatności lub gdy firma nie płaci w umówionym terminie, to skutkuje to nieodwracalnym naruszeniem jej stabilności finansowej. Zawsze więc istnieje możliwość skorzystania z dobrodziejstw usług finansowych, a to może być rozwiązaniem pojawiającego się problemu. Okazuje się, że zakaz powierzania pracy to nie koniec świata.
Na ratunek przychodzi faktoring implicite, który jest cichy. Oferta ta jest dostosowana do przedsiębiorców, których kontrahent nie wyraża zgody na cesję lub przedsiębiorców, których powody jej braku nie są sobie znane. Są to przedsiębiorcy, którzy nie chcą ujawniać transakcji finansowej swojemu kontrahentowi-płatnikowi.
Istnieje możliwość wykorzystania faktoringu cichego do finansowania części faktur niewymagalnych, czyli z odroczonym terminem płatności. W faktoringu cichym nie ma prawa płatnika faktoringu do udzielenia kredytu na należność. Istnieje możliwość pożyczenia pieniędzy, ale płatnik faktoringu nie jest świadomy transakcji i nie ma zgody strony kupującej towary i usługi.